Historia siatkówki na świecie

Siatkówka w dzisiejszych czasach jest bardzo popularną dyscypliną sportu, która rozpowszechniła się na całym świecie zyskując sobie ogromną rzeszę fanów. Warto więc zagłębić się oraz zaznajomić z historią powstania i kształtowania się jednej z najbardziej popularnych dyscyplin sportu na świecie.

Piłka siatkowa narodziła się w XIX wieku w Stanach Zjednoczonych, w stanie Massachusetts. To właśnie tam w mieście Holyocke, w 1895 roku, William Morgan – nauczyciel wychowania fizycznego katolickiej szkoły dla młodzieży płci męskiej (Young Men’s Christian Association – YMCA), stworzył podwaliny dzisiejszej piłki siatkowej. Zamiarem Morgana było wymyślenie gry zespołowej, w którą można grać na hali oraz na otwartym powietrzu. Chciał stworzyć grę, którą mogli uprawiać wszyscy bez ograniczeń wiekowych.

Wymyślając siatkówkę analizował wiele innych gier między innymi: koszykówkę, piłka ręczną, tenis i badmintona. W dniu 7 lipca 1896 roku Morgan zdecydował się na publiczną demonstrację swej gry w Springfield College(International YMCA Training School), podczas konferencji dyrektorów wychowania fizycznego YMCA.

Morgan poprosił dwóch swoich przyjaciół z Holyoke, dr Frank Wood i John Lynch, aby na podstawie jego wytycznych sporządzić podstawowe koncepcje gry. W wersji twórcy piłki siatkowej Williama Morgana boisko miało wymiary 15 x 7,5 metra, a siatka była zawieszona na wysokości około 6 stóp (1,98 m). Gracze mieli, podobnie jak w tenisie, dwie próby serwisowe. Tego samego roku podstawowe reguły piłki siatkowej zostały opublikowane w czasopiśmie „Physical Education”, a w roku 1897 w podręczniku North American YMCA Athletic League.

Zaprezentowana gra spodobała się wszystkim, a jeden z obecnych na konferencji dyrektorów Alfred T. Holstead zaproponował w 1896 r. dla wymyślonej przez Morgana gry nazwę volley ball (latająca piłka) i ta nazwa błyskawicznie się przyjęła (od 1952 r. pisane łącznie – volleyball).

Siatkówka charakteryzowała się prostymi zasadami. W grze uczestniczyły dwa zespoły o nieograniczonej liczbie graczy, a rozgrywane wówczas mecze składały się z dziewięciu rund. Zespół miał prawo serwować trzy razy w rundzie. Zawodnik mógł raz powtórzyć zepsutą zagrywkę, po pierwszej nieudanej próbie. Zawodnicy mogli wykonać dowolną liczbę odbić zanim przebili piłkę nad siatką. Drużyna zdobywała punkt po trafieniu w siatkę zespołu przeciwnego, gdy piłka dotknęła ziemi i nie przeszła nad siatką na drugą stronę boiska lub gdy piłka po przejściu nad siatką lądowała poza polem gry. Punkt zdobywała drużyna, która zagrywała i jeśli ona wygrała piłkę zagrywała ponownie, jeśli natomiast piłkę wygrała drużyna przyjmująca zagrywkę zdobywała prawo do zagrywki bez punktu (nie obowiązywały zmiany pozycji). Ówczesne przepisy nie przewidywały zmian zawodników.

Piłka siatkowa w założeniach twórcy miała być grą rekreacyjną. Morgan musiał do nowo stworzonej gry dostosować piłkę. Eksperymentował z piłką do koszykówki, ta była zbyt ciężka, a jej dętka zbyt lekka. Zwrócił się o pomoc do firmy A.G. Spalding & Bros. W roku 1900, Dale Callaghan opracowała i wyprodukowała pierwszy prototyp piłki do siatkówki, która składała się z trzech warstw: pierwsza zrobiona była z lateksowego pęcherza, druga z materiału etamina, który otaczał pęcherz, a trzecią warstwę stanowiła skóra. Obwód piłki do siatkówki wynosił nie mniej niż 25 i nie więcej niż 27 cali (63,5 cm i 68,6 cm), a jej waga nie mniej niż 9 i nie więcej niż 12 uncji (252 gram i 336 gram).

Ogromny wpływ na popularyzację siatkówki na całym świecie miała organizacja YMCA. Piłka siatkowa rozprzestrzeniała się w szybkim tempie na inne kraje: ( 1900 –Kanada, 1905 – Kuba, 1907 – Puerto Rico, 1908 – Japonia, Chiny, 1910 – Filipiny). Pierwszym krajem do którego dotarła była Kanada. Gra rozprzestrzeniła się bardzo szybko w krajach Azji, Ameryki Południowej, Europie oraz Afryce. Siatkówkę wprowadzano do programów wychowania fizycznego w szkołach. Piłka siatkowa dla dzieci i młodzieży cieszyła się ogromną popularnością.

W roku 1913 r. siatkówka została ujęta w pierwszym programie gier Dalekiego Wschodu (Far-Eastern Games), zorganizowanych w Manilli. Był to pierwszy międzynarodowy turniej z udziałem Japonii, Chin i Filipin. W 1917 r. wysokość siatki zwiększono do 244 cm, liczbę punktów seta zmniejszono z 21 punktów do 15. W roku 1918 ograniczono liczbę graczy w piłce siatkowej do 6 osób (w drużynie), a w 1922 zmodyfikowano liczbę odbić piłki do trzech oraz ustalono wymiary boiska na 18 x 9 m.

Piłka siatkowa w Europie rozwinęła się nieco później za pośrednictwem działaczy YMCA, wraz z przybyciem wojsk amerykańskich w czasie I wojny światowej. Walory siatkówki docenione zostały najpierw we Francji, a następnie w Czechosłowacji i Polsce (w roku 1919). Gra szybko dotarła również do krajów bałtyckich i Rosji (ZSRR).

Członkowie YMCA w roku 1922 walczyli o włączenie rozgrywek piłki siatkowej do programu Igrzysk Olimpijskich, które miały się odbyć w Paryżu w 1924 r. Międzynarodowy Komitet Olimpijskie odrzucił złożoną propozycje. Przełomem w historii siatkówki było wymyślenie przez zawodników z Czechosłowacji bloku (rok 1938). Od tego momentu nastąpił rozwój gry technicznej oraz taktyki.

Skutkiem ogromnej popularności piłki siatkowej było utworzenie w roku 1947 Międzynarodowej Federacji Piłki Siatkowej – FIVB, w skład której weszło 14 państw założycielskich: Belgia, Brazylia, Czechosłowacja, Egipt, Francja, Holandia, Włochy, Jugosławia, Polska, Portugalia, Rumunia, USA, Urugwaj i Węgry. Na pierwszego prezesa wybrano Paula Libaud, a jednym z wiceprezesów został Polak Zygmunt Nowak. Rok później w 1948, FIVB zorganizowała pierwsze Mistrzostwa Europy, a w roku 1949 Mistrzostwa Świata, podczas których zmodyfikowano przepisy gry, wprowadzając linię ataku, w której mogło znajdować się tylko trzech zawodników. Trzy lata później władze federacji zdecydowały się na umieszczenie linii ataku w odległości trzech metrów od siatki.

Rosnąca popularność piłki siatkowej sprawiła, że szybko została włączona do najważniejszych imprez sportowych na świecie, takich jak: Igrzyska Panamerykańskie, Igrzyska Azjatyckie, Uniwersjada.

W roku 1961 działaczom Japońskim udało się przekonać Międzynarodowy Komitet Olimpijskie do dołączenia piłki siatkowej do programu Igrzysk Olimpijskich. Podczas IO w Tokio, w 1964 r., na olimpijskich parkietach zmagali się mężczyźni oraz kobiety. Rok później w Warszawie zorganizowano pierwszy Puchar Świata w piłce siatkowej mężczyzn, a w roku 1973 dla kobiet w Montevideo.

Międzynarodowej Federacji Piłki Siatkowej chcąc uatrakcyjnić grę, wprowadzała nowe przepisy. W roku 1968 umożliwiono zawodnikom przekładanie rąk nad siatką podczas blokowania piłki, dwa lata później do gry wprowadzono antenki oraz możliwość drugiego odbicia piłki przez zawodników blokujących. Kolejną zmianą w rozwoju siatkówki było utworzenie w roku 1972 pięciu federacji kontynentalnych: europejskiej, azjatyckiej, afrykańskiej, południowoamerykańskiej, północnoamerykańskiej, a także krajów basenu Morza Karaibskiego.

W roku 1989 r. FIVB, wprowadza seta piątego – systemem tie-break (railly point). W roku następnym stworzono rozgrywki Ligi Światowej, a na Igrzyskach Olimpijskich w Atlancie rozegrano turniej siatkówki plażowej (beach volleyball). W roku 1999 do gry wprowadzono zawodnika Libero oraz zmieniono punktację seta z 21 na 25 punktów. Wprowadzone w 1999 roku przepisy obowiązują do dnia dzisiejszego.